op. 11, Koncert e-moll, cz. III

Datowanie i identyfikacja pierwszego wydania angielskiego napotyka na trudności. Przyjmujemy, że pierwszy nakład ukazał się w maju 1834 r., a prezentowany egzemplarz pochodzi z drugiego nakładu, różniącego się jedynie detalami okładki. W szczególności obecność wśród wymienionych na okładce utworów Chopina Poloneza op. 3, opublikowanego w kwietniu 1836, oznacza, że prezentowany egzemplarz nie mógł się ukazać przed tą datą. Dokładniejsze omówienie tych kwestii – patrz charakterystyka Wa1 w I części Koncertu.

W Wa1 odtworzono tekst Wf z licznymi poprawkami i uzupełnieniami. Adiustacja była staranna – poprawiono dużą część oczywistych błędów i niedokładności, np.:

• błędne podstawy basowe w t. 1 i 5,
• pominięty przenośnik oktawowy w t. 54
• pomyłkowe fis¹ na gis¹ w t. 97,
• brak kropek staccato w t. 101,
• pominięte znaki chromatyczne w t. 181, 221, 239, 262, 263, 266-267, 358-360, 361-371, 390-391,  481, 486,
• błędne przednutki w t. 203,
• błędy rytmiczne w t. 231, 469,
• błędne gis³ na g³ w t. 482.

Także mniej oczywiste zmiany można często uznać za trafne, a przynajmniej uzasadnione, np.:

• dodano łuki przetrzymujące gis² w t. 113-114, oktawę e²-e³ w t. 384-385,
• dodano w t. 147, 198, 272, 365, 442,
• dodano szereg znaków ostrzegawczych, m.in. kasowniki w t. 158, 232, 237-239, 495,  w t. 214,
• uzupełniono łuki w t. 161-162, 171-175, 192,
• ujednolicono łuki prawej i l.r. w t. 182, 204, 434,
• skorygowano błąd rytmiczny w t. 196,
• zmieniono a³ na h³ w t. 225 i 230,
• dodano klinik w t. 230, 241, 320, kropki staccato w t. 404-405, 420,
• zmieniono kropkę staccato na klinik w t. 244,
• dodano łuki i klinik l.r. w t. 256-257,
• rozwinięto skrótowy zapis oktaw l.r.w t. 297 i 299,
• przedłużono do wartości ćwierćnuty h² w t. 320,
• zmieniono dis³ na e³ w t. 450.

Nic jednak nie wskazuje, by Chopin brał udział w powstaniu Wa – wszystkie zmiany i uzupełnienia w stosunku do Wf można wytłumaczyć działaniami starannej adiustacji, zwłaszcza że adiustatorem był zaprzyjaźniony z Chopinem i znający jego twórczość Fontana.

Wprowadzono także pewne dowolne zmiany, niemieszczące się w dwóch kategoriach omówionych powyżej, np.:

• przesunięto początek łuku w t. 65,
• dodano łuk l.r. w t. 121, pr.r. w t. 379-380,
• w t. 128-142 akcenty długie odtworzono jako krótkie,
• dodano e na 3. ósemce t. 280,
• dodano pauzy górnego głosu w t. 321-322 i 325-326,
• przeniesiono na właściwe miejsce  przed a³ w t. 322 i dodano analogiczny znak w t. 326,
• przedłużono do wartości ćwierćnuty dis¹ w t. 333 i 335,
• niejasny łuk Wf zastąpiono dwoma łukami w t. 393-394; łuki te dodano dowolnie w t. 397-398.

Niektóre błędy umknęły uwagi adiustacji, np. brak kasowników w t. 179, 186, 187, 265, 267 i 358.

W Wa1 popełniono również nowe błędy, np. e zamiast c na końcu t. 367, fis² zamiast e² w t. 490, Pominięto ostrzegawczy przed fis¹ w t. 333. W dodanym łuku l.r. w t. 120-121 przeoczono fragment w t. 120.

Jeśli chodzi o palcowanie Fontany, to mimo iż wykazuje wiele zgodności z Chopinowskimi wpisami w egzemplarzach lekcyjnych, najprawdopodobniej nie było konsultowane z Chopinem. Nie można jednak wykluczyć, że pozostając w okresie powstawania Koncertu w bliskim kontakcie z Chopinem, Fontana częściowo poznał palcowanie kompozytora. Z drugiej strony wydaje się niemożliwe, by mógł on zapamiętać szczegółowe wskazówki w tym względzie do całego Koncertu, tak więc kwestię autentyczności poszczególnych propozycji Fontany należy traktować z dużą ostrożnością. Tam gdzie w Wf podane jest palcowanie Chopinowskie, Fontana na ogół go nie zmieniał, a co najwyżej uzupełniał.

Zdarzają się wszakże wyjątki, np. w ?????.