Różne wersje źródłowe figury wypełniającej 1. miarę taktu stanowią trudny problem redakcyjny – niejasna jest kwestia autentyczności poszczególnych wersji, a w przypadku Wf także sama interpretacja błędnie zapisanego rytmu.
Błąd w Wf, wydaniu opartym na autografie i przynajmniej dwukrotnie korygowanym przez Chopina, można wytłumaczyć zasadniczo na dwa sposoby:
- Jako źle zrealizowaną – niedokończoną – korektę. Rozplanowanie nut pr.r. w stosunku do ósemek l.r., które nie było raczej zmieniane w druku, gdyż operacja taka niemal na pewno pozostawiłaby widoczne ślady, sugeruje kropkę przedłużającą ósemkę h1 jako element dodany w hipotetycznej korekcie. Jaki zatem mógł być cel tej korekty? Innymi słowy, czego nie zrobiono? Bazując jedynie na widocznych elementach zapisu, widzimy dwie możliwości – nie dodano belki wiązania, skracającej 2. i 3. nutę, co dałoby wersję Wn, lub nie usunięto drugiego h1, co prowadziłoby do wersji Wa. Każdą z tych wersji można tym samym uważać za potencjalnie zamierzoną przez Chopina.
- Jako przeoczoną przy korektach pomyłkę sztycharza, wynikającą np. z kreśleń w autografie, utrudniających prawidłowe odczytanie tekstu. Jest to z pewnych względów bardziej prawdopodobna możliwość:
- niedokończone lub po prostu błędne korekty zdarzały się i to nierzadko, ale zdecydowana większość korekt dawała w rezultacie prawidłowy tekst. Najprostszym wyjaśnieniem błędu wydania pozostaje więc pomyłka lub niezrozumienie podkładu;
- korekty w druku, szczególnie w wydaniach Schlesingera, rzadko nie pozostawiały widocznych śladów – por. np. t. 34 lub 143. Brak śladów w omawianym miejscu znacznie redukuje prawdopodobieństwo przeróbek.
Naturalnym kandydatem na element omyłkowy jest kropka przedłużająca h1. Wersję powstałą po jej usunięciu, zgodną z rozplanowaniem tekstu, uważamy za najprawdopodobniejsze odczytanie pisowni Wf.
Wersje Wn i Wa, mimo iż teoretycznie jedna z nich może odpowiadać intencji Chopina, są najprawdopodobniej adiustacjami, mającymi na celu poprawkę błędu Wf przy założeniu prawidłowości kropki przedłużającej h1. W przypadku Wa adiustatorem tym był najprawdopodobniej Fontana, który mógł pamiętać to miejsce z wykonania Chopina; nie ma na to jednak żadnych dowodów. Por. przykłady błędów rytmicznych i ich adiustacji w Koncercie f op. 21, cz. II, t. 6 i 8.
Powyższe analizy dotyczyły tylko kwestii rytmu. Pozostaje omówienie wersji WfD, w której oprócz poprawki błędu rytmicznego – na rytm przyjęty przez nas – zmieniono także wysokości 2. i 3. nuty z h1-a1 na a1-g1. Można w tym widzieć późniejszą wersję alternatywną w stosunku do tekstu drukowanego (wariant) – Chopin rezygnowałby tym samym ze zróżnicowania tego taktu w stosunku do analogicznego t. 517. Tego typu sytuacje, w których wersja wprowadzona początkowo przy powtórzeniu jakiegoś miejsca została następnie uogólniona na wszystkie jego wystąpienia są znane w twórczości Chopina, np. w Polonezie c op. 40 nr 2, t. 7, 23 i 60 (wersja z g1 1. akordu pr.r.). Zdaniem redakcji jednak, tak jak w przypadku rytmu, zmiana wysokości jest tu prawdopodobnie poprawką błędu. Chopin przypuszczalnie miał początkowo różne pomysły na ukształtowanie tego motywu, co spowodowało poprawki i kreślenia w [A]. Ich ostatecznym rezultatem miała być wersja taka jak w t. 517, w którym jej odczytanie nie sprawiło kłopotów, jednak w omawianym takcie zapis okazał się niejasny.
W tekście głównym podajemy zatem wersję WfD, skorygowaną na lekcji z Chopinem zarówno pod względem rytmicznym, jak i melodycznym.
kategoria redakcyjna: Interpretacje merytoryczne; Różnice w źródłach
zagadnienia: Naniesienia w egzemplarzach lekcyjnych, Adiustacje Wa, Błędy Wf, Dopiski WfD, Adiustacje Wn, Błędy rytmiczne
notacja: Rytm
Powrót do adnotacji