Na podstawie dostępnej redakcji fotokopii A trudno stwierdzić, czy na 2. i 3. ćwierćnucie t. 19 Chopin chciał mieć nuty as, czy nie. Dwie osoby, które przygotowały tekst Walca na podstawie oryginału A – sztycharz Wf (→Wn,Wa) oraz Jan Bogdan Drath* – podały akordy as-c1-ges1. Nie daje to jednak, zdaniem redakcji, zupełnej pewności, że odczytanie to jest prawidłowe, gdyż Chopin mógł próbować w uproszczony sposób usunąć napisane początkowo nuty as, co wszakże wypadło nieprzekonująco. Sztycharz mógł też po prostu pomylić ten takt z t. 17 (patrz niżej, p. 4). Porównanie wersji, jakie w t. 11-12 i 19-20 ma akompaniament w As, AI, AII i AIII, oraz kreślenia w tych taktach w A pozwalają poczynić następujące spostrzeżenia:
- punktem wyjścia – poświadczonym w As – był akompaniament będący powtórzeniem t. 9-10 i 17-18. Jedynie w t. 20 na 3. mierze taktu występowało As;
- wszystkie trzy autografy okolicznościowe mają na początku t. 20 nutę as; wiązało się to z przyjęciem dla t. 21-24 łatwiejszej wersji z linią basu od a do des1. W AIII analogiczną wersję ma także t. 12;
- w A Chopin zdecydował się umieścić bas w t. 21-24 w niższej oktawie (od A do des), w związku z czym powrócił do pierwotnej koncepcji w t. 11-12 i 19-20 (z As i es jako nutami basowymi na początku taktów i trójdźwiękami as-c1-ges1). Rozległe kreślenia w t. 11-12 świadczą, że decyzja ta została następnie zmieniona, i to przypuszczalnie więcej niż raz. Ostatecznie t. 11-12 przyjęły postać znaną z wydań, z As i as jako nutami basowymi na początku taktów i trytonami c1-ges1. Odpowiednią zmianę wprowadził Chopin także w t. 20;
- zmiany w t. 20 nie uwzględniono początkowo w Wf, które miało es na początku taktu i as-c1-ges1 jako 2. ćwierćnutę – dowodzą tego wyraźnie widoczne ślady dokonywania poprawek w druku. Ostatecznie Wf (→Wn,Wa) ma jednak tekst zgodny z poprawioną wersją A. Trudno stwierdzić, jak mogło do tego dojść – może sztycharz pomylił t. 20 z t. 18, a może Chopin dopiero na etapie korekty Wf poprawił ten szczegół w A.
Zdaniem redakcji, nasuwają się następujące wnioski:
- sednem problemu był t. 20 i przejście do następnej frazy rozpoczynającej się akordem F7 z tercją w basie – wersja z a w t. 21 (AI, AII, AIII) spowodowała zmianę 1. ćwierćnuty t. 20 z es na as. Chopin widocznie uznał to za ulepszenie niezależne od dalszego biegu muzyki i wprowadzał – choć nie do końca konsekwentnie – także w t. 12 (w AII) i w wersji t. 20 prowadzącej do A w t. 21 (w A i Wf).
- zmiany w brzmieniu 2. i 3. ćwierćnuty były konsekwencją zmiany nuty basowej w t. 12 i 20 – Chopin poszukiwał wersji najzręczniejszej brzmieniowo i pianistycznie. Redakcja mUltimate Chopin za wersję taką uważa tekst A (i wydań) w t. 11-12;
- prawdopodobne nieporozumienie przy drukowaniu i korekcie Wf w t. 20 pozwala podejrzewać możliwość pominięcia ewentualnej korekty t. 19 (usunięcia as z akordów).
Nadanie t. 11 i 19 jednakowej postaci wydaje się dodatkowo uzasadnione ze względu na ekonomię dźwiękową i myślenie parami taktów (t. 17-18 i 19-20), toteż tę wersję podajemy w tekście głównym.
Podobnie w t. 91-92, które w rękopisach są jedynie skrótowo oznaczone jako powórzenie t. 19-20 i analogiczny zestaw problemów prezentują także w wydaniach. Jedyna różnica dotyczy korekty Wf w t. 92 – poprawkę tę wprowadzono w ostatniej fazie korekt, tak iż w Wn jej nie uwzględniono. Potwierdza to znany także z innych kompozycji Chopina, np. Sonaty b op. 35, obraz korekt, prawdopodobnie pospiesznych, których rezultaty nie zawsze można traktować z pełnym zaufaniem.
* Jan Bogdan Drath, Waltzes of Fryderyk Chopin. Sources, Kingsville, Texas 1979, s. 192.
Porównaj to miejsce w źródłach »
kategoria redakcyjna: Niejasności graficzne; Interpretacje merytoryczne; Różnice w źródłach; Poprawki i zmiany
zagadnienia: Poprawki A, Zmiany akompaniamentu
notacja: Wysokość