W całym Polonezie ten takt występuje 4 razy (t. 41, 67, 274 i 300). W Wn w żadnym z tych miejsc nie ma 
podwyższającego d na dis, co z pewnością odpowiada zapisowi [A]. Natomiast Wf1 ma w t. 67, dodany przez Chopina niemal na pewno w korekcie – gdyby znajdował się już w podkładzie dla tego wydania, to pojawiłby się także w t. 300, który w rękopisach był jego niewypisanym powtórzeniem. Nasuwa się pytanie, czy zmiana miała dotyczyć tylko t. 67 i 300, czy również 41 i 274, a także czy Chopin zmienił tu pierwotną wersję z d, czy tylko skorygował swoje przeoczenie. Zdaniem redakcji, w obu wypadkach znacznie prawdopodobniejsza jest druga możliwość:
- Gdyby zmiana miała dotyczyć tylko t. 67 i 300, to w przebiegu Poloneza wersje z d lub dis występowałyby na zmianę – najpierw dis2(3) w t. 15, a następnie d w t. 41, dis w t. 67, d w t. 274 i dis w t. 300. W szerszej perspektywie, w stosunku do t. 9-16, w t. 35-42 mielibyśmy liczne zmiany melodii i faktury oraz wyraźnie słyszalną alterację akordu na 3. mierze t. 41, po czym w t. 61-68, mimo kolejnego wzbogacenia faktury w pierwszym czterotakcie tego odcinka, drugi czterotakt przywracałby konwencjonalną, niealterowaną postać omawianego akordu ze szkodą dla dramaturgii wystąpień poszczególnych wersji tej frazy. Przemawia to za zachowaniem raz użytego alterowanego akordu także w t. 67 albo za wprowadzeniem go dopiero w tym takcie. Innymi słowy, z punktu widzenia logiki konstrukcji dzieła wystąpienie akordu z dis w t. 67 implikuje dis także w t. 41. Byłoby wówczas dziwne, gdyby Chopin nie oznaczył wprowadzanej właśnie istotnej zmiany kompozytorskiej we wszystkich czterech taktach lub chociaż za pierwszym razem (t. 41 i 67). Niedokładność taka jest natomiast zupełnie zrozumiała w przypadku korekty błędu, będącej tylko zabiegiem redakcyjnym, niewpływającym na słyszany przez Chopina kształt brzmieniowy tego miejsca.
- Wydaje się też prawdopodobne, że gdyby Chopin w ogóle brał pod uwagę wersję z d w którymkolwiek z omawianych taktów (41 lub 67), to po dis2(3) w t. 15 i dis1(3) w takcie poprzedzającycm (40 lub 66), nutę tę oznaczyłby ostrzegawczym kasownikiem.
Biorąc to pod uwagę, we wszystkich miejscach w tekście głównym podajemy wersję z dis.
W całym Polonezie ten takt występuje 4 razy (t. 41, 67, 274 i 300). W Wn w żadnym z tych miejsc nie ma krzyżyka podwyższającego d na dis, a w Wf1 widnieje on tylko w t. 67. To nasuwa podejrzenie, że znaku nie było już w [A] i [KF]. Bez niego powstaje w tym miejscu akord Gis-dur septymowy z obniżoną kwintą (a więc brzmienie wykorzystywane przez Chopina niejednokrotnie). Jest zatem możliwe, że taki był początkowy zamiar kompozytora. Jednocześnie istnieje prawdopodobieństwo, że w t. 67 został przez niego dopisany na etapie korekt, a zapomniany w pozostałych miejscach. W Wf2 (→Wa) dodano znaki we wszystkich czterech taktach.
Porównaj to miejsce w źródłach »
kategoria redakcyjna: Różnice w źródłach
zagadnienia: Przeoczenia znaków aktualnej tonacji
notacja: Wysokość
