op. 11, Koncert e-moll, cz. II

 t. 53

	Rytm Wf, odczyt dosłowny !!!   miniat: 2. połowa taktu, tylko górna 5-linia, bez napisu.              tu EZnieU (ósemka i łuczek górnego głosu + 2 nuty, 4 beleczki i 2 kropki na 4. mierze + łuk l.r.)
	Wf (prawdopodobna interpretacja→Wn,Wa)  EZTU
	Możliwa interpretacja Wf EZnieU2 = dodatkowe kropki, szesnastka i łuk w górnym głosie + to, co przedtem w dolnych
	Zestawienie Wffort i Wfork EZnieU3

Interpretacja notacji Wf nastręcza problemów, których korzenie sięgają nie tylko stosunku partii solowej do akompaniamentu orkiestry, ale także wzajemnych relacji prezentowanej wersji na jeden fortepian i pełnej wersji na fortepian z orkiestrą. Wynika to z następujących faktów:

1. Rozmieszczenie nut względem siebie nie odpowiada wartościom rytmicznym – umieszczenie rozpoczynającej frazę fortepianu ósemki h¹ nad szesnastkami fis i dis¹ sugeruje równoczesne uderzenie wszystkich tych trzech nut. Oznacza to, że albo ósemka h¹ powinna znajdować się wcześniej, albo należy poprawić niektóre wartości rytmiczne.
2. Na 4. mierze taktu wyciąg partii orkiestry ma w Wffort rytm punktowany, a odpowiadające mu w Wfork partie skrzypiec i wiolonczel – ósemki: . 

Próby odtworzenia przebiegu wydarzeń, który doprowadził do powyższych rozbieżności skazane są niestety na niepowodzenie, gdyż nie zachowało się żadne z kilku źródeł, w których mogły ewentualnie być dokonane poprawki. Nie ma zatem możliwości zweryfikowania hipotez, dotyczących chronologicznego uszeregowania wersji i przyczyn powstania różnic pomiędzy nimi.

Analizę zacznijmy od drugiego punktu. Wydaje się bardzo mało prawdopodobne, by tego rodzaju różnica mogła powstać zupełnie przypadkowo, np. jako błąd przy przepisywaniu. Dotyczy to zwłaszcza głosów pierwszych i drugich skrzypiec oraz wiolonczel, gdyż piszący musiałby się pomylić w tym samym miejscu przy pisaniu każdego z tych głosów, a więc trzykrotnie. Nieco łatwiej wyobrazić sobie ewentualny błąd w Wf – odstępy między nutami są w Wf równe na 2. mierze taktu, a nierówne na czwartej. Sugeruje to, że początkowo na 2. mierze były ósemki, a na czwartej rytm punktowany, a więc odwrotnie niż w głosach i – być może – odwrotnie niż miało być. Poprawiono to tylko na 2. mierze, co było mniej pracochłonne, gdyż nie wymagało usuwania już wydrukowanych elementów – wystarczyło dodać krótkie beleczki szesnastkowe i kropki przedłużające ("połowiczna korekta").

Mimo wszystko także ten scenariusz wydaje się dość mało prawdopodobny, gdyż zakłada pomyłkę w przydzieleniu rytmów, a potem niestaranność w realizacji korekty. Pozostaje druga możliwość – omawiana różnica jest nieprzypadkowa. Mogła być wynikiem nieskoordynowanej Chopinowskiej poprawki w jednym ze źródeł (Wffort lub Wfork) albo rzeczywiście zamierzona przez Chopina. Nieskoordynowana poprawka oznacza, że Chopin zmienił koncepcję rytmu na 4. mierze taktu, co daje dwie możliwości:

• późniejsza jest wersja z ósemkami

mógł on zapisać ją właśnie jako szesnastkę, po podwójnie punktowanej ćwierćnucie. Z tego względu w tekście głównym przesuwamy ją przed końcową szesnastkę wyciągu fortepianowego; identyczną zmianę wprowadzono zresztą zarówno w Wn, jak i w Wa. Jednak w głosach instrumentów smyczkowych – skrzypiec i wiolonczel – ostatnia nuta taktu jest ósemką, być może więc rytm punktowany wyciągu fortepianowego wprowadzony został dopiero w korekcie Wf. W tym scenariuszu możliwe są dwa wytłumaczenia problematycznej notacji Wf:

• rozplanowanie tekstu pozostawiono przez nieuwagę, a intencją Chopina było oddzielenie rytmiczne ósemki w partii solowej od szesnastek akompaniamentu;
• rozplanowanie tekstu zachowuje zamierzoną relację partii solowej i akompaniamentu – równoczesność wykonania ostatniej nuty taktu we wszystkich partiach – a niedokładność dotyczy zapisu rytmu górnych głosów.

Pierwsza możliwość prowadzi ponownie do wersji przyjętej w tekście głównym, natomiast druga do wersji podanej jako alternatywna interpretacja pisowni Wf. 

kategoria redakcyjna: Różnice w źródłach

zagadnienia: Adiustacje Wa, Niedokładności Wf, Adiustacje Wn

notacja: Rytm