op. 21, Koncert f-moll, cz. III

  t. 492

		f-a w [WyF] !!!   miniat: jw.             na kliszach 3 górne nuty według miniatur (w war. 22 tylko e-c1)
		e w Rork
		e-b w A (interpretacja kontekstowa→Wn→Wf1→Wa)
		f-b w Wf2

Brzmienie dwóch ostatnich akordów tego taktu jest wątpliwe we wszystkich źródłach. Już w A oba zapisane są najprawdopodobniej z błędami: . W ósemkowym akordzie błędna jest najwyższa nuta (d¹), tworząca z głosem melodycznym kwinty równoległe i niewystępująca w żadnej innej wersji. Błąd musiała popełnić osoba pogrubiająca oryginalny, delikatny zapis Chopina (patrz charakterystyka A), być może niedokładny. Błędny wydaje się także ostatni akord, którego puste brzmienie nie wynika z prowadzenia głosów i wyraźnie odbiega charakterem od poprzednich akordów, prezentujących bez żadnych niedomówień tę ostatnią w całym Koncercie dominantę. Wyjątkowo duża i ukośna główka nuty c¹ wskazuje trop dla poszukiwań błędu – w zapisie Chopina były tam najprawdopodobniej dwie nuty, b-c¹, które przy pogrubianiu zlały się w jedną: . Rekonstrukcję tę potwierdza zapis [WyF] (patrz niżej), w którym ostatni akord ma właśnie taką postać.

Jednak nawet ten zrekonstruowany tekst Chopinowskiego wyciągu nie jest zgodny z żadnym ze źródeł partii orkiestry. [WyF] ma jako 2. akord taktu tonikę w II przewrocie: . W wersji tej można upatrywać pierwotnej koncepcji tego taktu, na co wskazuje symetryczny pochód wewnętrznych głosów l.r. – . Ponieważ we wszystkich pozostałych wersjach 2. akord taktu jest akordem dominantowym, Chopin musiał zrezygnować z tej wersji, najprawdopodobniej właśnie po to, by nie osłabiać efektu tej konkludującej, zawieszonej dominanty. 

W Rork dominantowy charakter 2. akordu, choć wyczuwalny,  jest jednak osłabiony brakiem septymy: . Godny podkreślenia jest natomiast powrót w 3. akordzie do brzmienia pierwszego akordu. Porównując tę wersję ze zrekonstruowanym tekstem A, można odnieść wrażenie, że Chopin nie w pełni skoordynował poprawki wprowadzane w obu częściach ½A. W nowym, dominantowym kontekście harmonicznym, za późniejszy, lepiej brzmiący trzeba uznać 2. akord w wersji A i trzeci w wersji Rork.

W Wn (→Wf1→Wa) odtworzono wersję A, poprawiając błąd w 2. akordzie taktu, ale nie w trzecim: . Zmiany mógł dokonać Chopin, choć oczywiście dziwi pozostawienie 3. akordu w tej niemal na pewno błędnej postaci.

Kolejnym etapem kształtowania brzmienia tego taktu jest zmiana 2. akordu, dokonana w ostatniej fazie korekt Wf2 (nie podjęto jej w Wa): . Także tym razem niezmieniony pozostał ostatni akord, mimo iż zmiana 2. akordu musiała być wprowadzona z inspiracji Chopina. Akord w tej wersji stanowi zręczne połączenie pierwotnej koncepcji akordu tonicznego z późniejszą, opartą na dominancie. Po uwzględnieniu prawdopodobnej rekonstrukcji powtórzonego tutaj ostatniego akordu A, wersja ta przyjmuje następującą postać: , stanowiącą niewątpliwe ulepszenie wersji A. Zgodnie z tym, co powiedziano wcześniej o prawdopodobnym braku koordynacji poprawek wprowadzanych w Rork i A (→Wn→Wf1), wydaje się możliwe połączenie poprawionej w Wf2 wersji 2. akordu z pełniej brzmiącą wersją 3. akordu wynikającą z zapisów Rork: . Zdaniem redakcji, wersja ta może odpowiadać ostatecznej intencji Chopina. Występującego w niej zwrotu harmonicznego użył on – w podobnym rytmie – w Impromptu Fis op. 36, t. 31, 35 i analog.

Porównaj to miejsce w źródłach »

kategoria redakcyjna: Niejasności graficzne; Interpretacje merytoryczne; Różnice w źródłach; Adiustacje redakcyjne; Poprawki i zmiany

zagadnienia: Obce dodatki w rękopisach, Błędy A, Zmiany akompaniamentu, Autentyczne korekty Wf, Autentyczne korekty Wn

notacja: Wysokość

Przejdź do tekstu nutowego