|
Bez znaku w As i A (→Wf→WaC) – fis2 !!! miniat: 2 ostatnie ósemki t. 40, tylko górna 5-linia, bez wideł, palców i łuku. Tu pusta klisza |
|
|
przed ostatnią nutą |
|
|
Brzmienie ostatniej nuty w t. 40 i 56 może budzić wątpliwości. W trakcie pracy nad Walcem Chopin z pewnością rozważał dwie wersje – fis2 i fisis2. Jako pierwsze pojawia się fis2, zapisane w As w sposób niepodważalny, gdyż nie tylko nie ma 
przed tą nutą, ale też na początku taktu nie ma nuty fisis1, która mogłaby ewentualnie rzutować na sposób interpretacji ostatniej nuty ze względu na Chopinowskie labilne reguły obowiązywania znaków chromatycznych (szkic ma dwie wersje melodii w t. 39-40, obie odmienne od wersji ostatecznej).
Następnie, w AI Chopin nadał poprzedzającemu zwrotowi melodycznemu ostateczną postać (w stosunku do 2. wersji zapisanej w As zmienił zresztą tylko dwie nuty – ostatnią w t. 39 i pierwszą w t. 40), wprowadzając fisis1 na początku t. 40. Równocześnie postawił też wyraźny przed ostatnią ósemką tego taktu, zmieniając ją na fisis2.
Problem pojawia się dopiero w A. Zapisana tam wersja (dwukrotnie – w t. 40 i 56) jest w zasadzie identyczna z wersją AI, nie ma w niej jednak przed ostatnią nutą. Zgodnie z "oficjalnymi" regułami należałoby ją więc odczytywać jako fis2, jednak Chopin nie zawsze był konsekwentny pod tym względem, przez co brak nie daje zupełnej pewności co do jego intencji. Np. w Nokturnie H op. 62 nr 1, t. 71, po fisis1 na początku biegnika w jednym z dwóch zachowanych autografów nie ma już żadnych znaków chromatycznych, ale w drugim jest 
ostrzegawczy przed fis2. Znak ostrzegawczy nie zmienia wprawdzie reguły, ale potwierdza istnienie wątpliwości (co ciekawe, w wydaniu francuskim Nokturnu, opartym na autografie bez i korygowanym z udziałem Chopina, dodano w tym miejscu , wprowadzając fisis2 i tworząc oboczność podobną do omawianej w Walcu). Wątpliwości te nie dają wszakże podstaw do interpretowania tekstu A inaczej niż w sposób dosłowny i zgodny z obowiązującą normą, a więc jako fis2.
Podobnie w t. 104 i 120 oraz 168 i 184, które jako powtórzenie t. 40 i 56 nie były w rękopisach wypisywane. Tekst Wf przynosi jednak niespodziankę w t. 104 i 168 – widać tam ślady usuwania sprzed omawianej nuty. Nawet pomijając kwestię, dlaczego zmian dokonano tylko w dwóch z sześciu analogicznych miejsc, fakt ten wydaje się w najwyższym stopniu zagadkowy – ktoś przecież musiał dodać te ostrzegawcze znaki, skoro nie ma ich w A, i ktoś musiał je następnie usunąć, mimo że ta kłopotliwa dla sztycharza czynność w zasadzie nie wpływa na brzmienie. Tym kimś mógł być adiustator lub Chopin, przy czym nie sposób stwierdzić, ani kto dodał znaki, ani kto je usunął. Ponieważ znaczenie dla ustalenia tekstu mogą mieć jedynie ingerencje Chopina, poniżej analizujemy różne warianty jego udziału w opisanych korektach:
- Zarówno dodanie, jak i usunięcie krzyżyków odbyło się bez udziału Chopina. Ta możliwość nie wnosi nowych elementów do przeprowadzonej wyżej analizy;
- Chopin dodał krzyżyki, a ktoś inny je usunął. Wydaje się to bardzo mało prawdopodobne, jednak gdyby tak było, potwierdziłoby to nasze przekonanie, że ostateczną decyzją Chopina było fis2 w tych miejscach;
- Chopin usunął krzyżyki (nie ma wówczas znaczenia, kto je dodał). Jest to bardziej prawdopodobny scenariusz, prowadzący do zaskakującego wniosku, że kompozytor nie chciał całkiem sprecyzować brzmienia tej nuty, jakby pozostawiając wybór jednej z dwóch możliwości (z przewagą fis2) intuicji wykonawcy...
W tekście głównym proponujemy doprecyzowany tekst – fis2 z – najpóźniejszej wersji, zapisanej w A. Warianty zapisu pojawiające się w źródłach dają jednakże możliwość wyboru zarówno wersji z fisis2, jak i wersji bez znaku chromatycznego przed tą nutą.
Wersja WaC jest z pewnością pomyłkowa.
Porównaj to miejsce w źródłach »
kategoria redakcyjna: Różnice w źródłach; Adiustacje redakcyjne; Poprawki i zmiany
zagadnienia: Znaki chromatyczne w różnych oktawach, Wahania Chopina, Zmiany linii głównej
notacja: Wysokość