|
legato i staccato dwa razy w A !!! miniat: t. 9 od 4. ósemki + t. 11 od 4. ósemki, tylko górna 5-linia, z numerami taktów, bez widełek pod. Tu TGTU + EZnieU w t. 11 |
|
|
legato i staccato w KF (→Wn) i Wa !!! TGTU (tylko t. 9) |
|
|
staccato dwa razy w Wf !!! To co A (war 11), ale bez obu legato |
Zapis artykulacji pr.r. przechodził ewolucję, której wyraźne ślady są widoczne w obu zachowanych rękopisach. Początkowo Chopin opatrzył górny głos łukami, a dwudźwięki dolnego – klinikami nad nutami, czyli pomiędzy głosami. Niektóre kliniki w związku z brakiem miejsca zostały przy tym zredukowane do kropek, które z kolei w pewnych sytuacjach można było łatwo pomylić z nutami. Sytuację taką widzimy w A, w którym Chopin oznaczył w ten sposób t. 9-15 i pierwszy akord t. 16. Kompozytor nie był jednak zadowolony z tej notacji, o czym przekonują skreślenia większości wpisanych uprzednio znaków staccato (począwszy od t.11, w którym znaki umieszczone na liniach dodanych okazały się nieczytelne); można się domyślić, że zamiast nich dopisał w t. 11 wskazówki legato i stacc. Ostatecznie uznał, że skoro już określa artykulację słowami, to nie ma powodu, by nie zrobić tego od początku, co tłumaczy dodanie obu wskazówek także w t. 9. Nie jest jednak całkiem jasne, czy w nowej sytuacji intencją Chopina była całkowita rezygnacja ze znaków staccato, czy też w pewnych okolicznościach chciał je zachować. Problem dotyczy t. 9-10, pierwszego akordu w t. 11, ostatniej ósemki w t. 12 oraz drugiej połowy t. 15 i pierwszej tercji w t. 16. W Wf powtórzono w zasadzie tekst A, zwracają jednak uwagę trzy grupy różnic:
- pominięcie obu określeń legato (t. 9 i 11);
- pominięcie pozostawionych w A znaków staccato pod nutami górnego głosu w t. 9-10 i 16;
- dodanie niewystępującego w A klinika pod akordem na początku t. 11 (przy zachowaniu klinika zapisanego w A nad tym akordem).
Powyższe zmiany nie dają niestety podstaw do miarodajnego stwierdzenia, czy mamy do czynienia z korektą Chopina, czy kombinacją pomyłek i niedokładności sztycharza. Zdaniem redakcji, największe prawdopodobieństwo autentyczności występuje w przypadku pierwszej z nich, najmniejsze – w przypadku drugiej.
Jeśli chodzi o KF, to zawiera ona wyraźny ślad interwencji Chopina w postaci skreślenia drugiej pary wskazówek słownych (w t. 11). Mniej oczywiste jest uzupełnienie kliników w t. 16, natomiast pozostałe różnice w stosunku do A wydają się być przypadkowe (pominięcie ostatniego znaku staccato w t. 9, dwóch w 2. połowie t. 10, pierwszego w t. 11 i trzech w t. 15-16).
Wa potwierdza usunięcie pary określeń słownych w t. 11. Pozostałe zmiany w stosunku do A można przypisać niedokładności kopisty lub sztycharza, ale możliwości poprawek Chopinowskich również nie da się wykluczyć.
W tekście głównym przyjmujemy następujące rozwiązania:
- pozostawiamy tylko jedną parę wskazówek legato i staccato w t. 9 (Chopinowskie skreślenie w KF, potwierdzone przez Wa);
- uważamy, że dodając te wskazówki, Chopin zrezygnował ze znaków staccato dla dolnego głosu, z wyjątkiem kilku specjalnych sytuacji omówionych poniżej. Nie uwzględniamy więc znaków pojawiających się w t. 9-10 i 15 oraz na początku t. 16;
- wspomniane wyjątki to ostatnia tercja w t. 12 i trzy ostatnie tercje w t. 16 (kliniki być może dopisane przez Chopina w KF); są to nuty uderzane na tle przetrzymanej nuty górnego głosu, objętej końcem łuku; obie sytuacje występują przy tym w pewnym oddaleniu od wskazówek słownych;
- proponujemy wariantowe rozwiązanie na początku t. 11 – klinika tego nie ma w źródle podstawowym (KF), ale jest w A (→Wf) i Wa; za jego uwzględnieniem przemawia analogia rytmiczno-artykulacyjna z t. 9-10, w których początek łuku na 4. ósemce taktu poprzedzony jest klinikiem na drugiej.
Porównaj to miejsce w źródłach »
kategoria redakcyjna: Różnice w źródłach; Poprawki i zmiany
zagadnienia: Autentyczne korekty KF
notacja: Określenia słowne