op. 10 nr 3, Etiuda E-dur

  t. 31

		cis2 i cis1 w AI i A (→Wf→Wn,Wa) !!!   miniat: pół taktu, tylko górna 5-linia, bez dynamiki.     Tu pusta klisza =TGTU
		c2 i c1 w WfD !!!   kaso x2

Tworzące progresję pary t. 30-31 i 34-35 można rozpatrywać łącznie, gdyż t. 32-33 mają charakter przejściowy. Ich różniące się w poszczególnych źródłach brzmienie budziło od dawna wiele wątpliwości. Z końcem lat siedemdziesiątych dziewiętnastego wieku uczeń Chopina Karol Mikuli pisał o „rozmaitych wersjach [tych par taktów], wynikających z różnych wydań i tradycji”*. Niepew­ność pogłębiał brak dostępu do autografów Etiudy. Poniżej zestawiamy i charakteryzujemy wszystkie rękopiśmienne i drukowane wersje tych taktów.

W e r s j e   a u t e n t y c z n e

1. Pierwotna, uzupełniona później przez Chopina, wersja AI:

Wersję tę odtwarzamy na podstawie analizy widocznych w AI Chopi­nowskich poprawek. Znaki chromatyczne w nawiasach są naszym dodatkiem i stanowią najprawdopodobniejsze uzupełnienie niewykończonej notacji AI. W tej wersji każda para składa się z dwóch identycz­nych taktów, utrzy­manych diatonicznie w tonacjach A-dur i h-moll.

2. Ostateczna wersja AI, powstała przez dopisanie chromatycznie zmienionych tercji dolnego głosu w t. 31 i 35 oraz  przed gis¹ w t. 34. Wersję tę wypisał Chopin na czysto w A, dodając oznaczenia dynamiczne i akcenty; w tej wykończonej postaci została ona wydrukowana w Wf1 (→Wa2):

Zwraca uwagę brak  obniżającego dis¹ na d¹ na 2. szesnastce t. 34. To oczywiste przeoczenie Chopina (w rękopisach i pierwszych wydaniach jego utworów znajdujemy setki podobnych niedokładności) stało się jedną z głównych przyczyn powstania i rozpowszechnienia nieautentycznych wersji omawianego fragmentu (wersje 5. i 6.).
Wersję tę zawierał także zaginiony egzemplarz lekcyjny Wn należący do uczennicy Chopina, Fryderyki Müller-Streicher, oznaczony dalej symbolem [WnS], w którym przed górną nutą tercji na początku t. 34 Chopin dopisał  w miejsce wydrukowanego tam , zmieniając dis² na d² (patrz niżej wersja 5.). Informację o zawartym w nim dopisku podał Mikuli we wspomnianym liście do Hillera**.
Autentyczność wersji 2. została w tym liście dodatkowo potwierdzona przez Hillera, który do napisanej przez Mikulego wersji Wn – z dis² i dis¹ w t. 34 – dopisał przed tymi nutami kasowniki.

W e r s j e   n i e p e w n e j   a u t e n t y c z n o ś c i

3. Wersja Wf2:

Wf2 było korygowane przez Chopina, o ile jednak dodanie w t. 34  obniżającego dis¹ na d¹ nie budzi wątpliwości, o tyle w przypadku zmiany  gis¹ na  g¹ nie można wykluczyć jakiegoś nieporozumienia przy korekcie (związanego np. z podobieństwem t. 34 i 35). 

4. Wersja WfD, w którym do wersji Wf2 dopisano ołówkiem kasowniki na początku t. 31:

Wersja ta jest obciążona niepewnością drukowanej wersji Wf2 (g¹ w t. 34). Wpis w t. 31 jest zapewne autentyczny, jednak brak podobnej zmiany w pozo­stałych egzemplarzach lekcyjnych (WfS, WfJ, [WnS]), nie pozwala uznać go za obowiązujący.

W e r s j e   n i e a u t e n t y c z n e

5. Wersja Wn, a także Wa4:

Autorem tej wersji jest z pewnością adiustator Wn1, poprawiający niekompletny tekst podkładu (Wf1). Kierując się konwencjonalnym poczuciem harmonicznym, najprawdopodobniej uznał  przed pierwszą tercją t. 34 za postawiony omyłkowo o takt za wcześnie i usunął go.

6. Wersja najczęściej spotykana w późniejszych wydaniach zbiorowych Etiud:

Jest to dokonana w latach siedemdziesiątych XIX w., najwcześniej w wydaniach redagowanych przez Klindwortha i Mikulego, kompilacja wersji 4. i 5.

Należy podkreślić, że występującej w wersjach 5. i 6. w t. 34 tonacji H-dur nie ma w żadnym ze źródeł, które Chopin miał w rękach — AI, A, Wf1, Wf2, WfD, WfS, WfJ, [WnS].

Za tekst główny przyjmujemy najpewniejszą źródłowo wersję 2. Jest ona także najbogatsza muzycznie:

• układ współbrzmień każdego z tych czterech taktów jest nieco inny;
• w obu omawianych parach taktów różnice harmoniczne współgrają z kontrastami dynamicznymi –;
• wymienione pary taktów różnią się trybem (dur-moll), co odpowiada wzmożeniu napięcia związanemu ze wznoszeniem się progresji.

Identyczny schemat harmoniczny występuje na początku Allegro de Concert op. 46:

Dopuszczone przez Chopina na lekcjach wersje 3. i 4. można uważać za warianty.

* List Mikulego, do zaprzyjaźnionego z Chopinem Ferdynanda Hillera z prośbą o rozstrzygnięcie wątpliwości dotyczących autentycznego tekstu dziewięciu miejsc w różnych utworach Chopina, m. in. t. 30-31 i 34-35 omawianej Etiudy (Bibliothek des Landes Konservatoriums, Graz).

** Mikuli pisze, że „pani Friderike Streicher posiada egzemplarz, w którym Chopin własnoręcznie zaznaczył ołówkiem  przed d [w t. 34], nie usuwając  przed gis!”

Porównaj to miejsce w źródłach »

kategoria redakcyjna: Interpretacje merytoryczne; Różnice w źródłach; Poprawki i zmiany

zagadnienia: Naniesienia w egzemplarzach lekcyjnych, Dopiski WfD

notacja: Wysokość

Przejdź do tekstu nutowego