|
cis2 i cis1 w AI i A (→Wf→Wn,Wa) !!! miniat: pół taktu, tylko górna 5-linia, bez dynamiki. Tu pusta klisza =TGTU |
|
c2 i c1 w WfD !!! kaso x2 |
Tworzące progresję pary t. 30-31 i 34-35 można rozpatrywać łącznie, gdyż t. 32-33 mają charakter przejściowy. Ich różniące się w poszczególnych źródłach brzmienie budziło od dawna wiele wątpliwości. Z końcem lat siedemdziesiątych dziewiętnastego wieku uczeń Chopina Karol Mikuli pisał o „rozmaitych wersjach [tych par taktów], wynikających z różnych wydań i tradycji”*. Niepewność pogłębiał brak dostępu do autografów Etiudy. Poniżej zestawiamy i charakteryzujemy wszystkie rękopiśmienne i drukowane wersje tych taktów.
W e r s j e a u t e n t y c z n e
1. Pierwotna, uzupełniona później przez Chopina, wersja AI:
Wersję tę odtwarzamy na podstawie analizy widocznych w AI Chopinowskich poprawek. Znaki chromatyczne w nawiasach są naszym dodatkiem i stanowią najprawdopodobniejsze uzupełnienie niewykończonej notacji AI. W tej wersji każda para składa się z dwóch identycznych taktów, utrzymanych diatonicznie w tonacjach A-dur i h-moll.
2. Ostateczna wersja AI, powstała przez dopisanie chromatycznie zmienionych tercji dolnego głosu w t. 31 i 35 oraz 
przed gis1 w t. 34. Wersję tę wypisał Chopin na czysto w A, dodając oznaczenia dynamiczne i akcenty; w tej wykończonej postaci została ona wydrukowana w Wf1 (→Wa2):
Zwraca uwagę brak 
obniżającego dis1 na d1 na 2. szesnastce t. 34. To oczywiste przeoczenie Chopina (w rękopisach i pierwszych wydaniach jego utworów znajdujemy setki podobnych niedokładności) stało się jedną z głównych przyczyn powstania i rozpowszechnienia nieautentycznych wersji omawianego fragmentu (wersje 5. i 6.).
Wersję tę zawierał także zaginiony egzemplarz lekcyjny Wn należący do uczennicy Chopina, Fryderyki Müller-Streicher, oznaczony dalej symbolem [WnS], w którym przed górną nutą tercji na początku t. 34 Chopin dopisał w miejsce wydrukowanego tam , zmieniając dis2 na d2 (patrz niżej wersja 5.). Informację o zawartym w nim dopisku podał Mikuli we wspomnianym liście do Hillera**.
Autentyczność wersji 2. została w tym liście dodatkowo potwierdzona przez Hillera, który do napisanej przez Mikulego wersji Wn – z dis2 i dis1 w t. 34 – dopisał przed tymi nutami kasowniki.
W e r s j e n i e p e w n e j a u t e n t y c z n o ś c i
3. Wersja Wf2:
Wf2 było korygowane przez Chopina, o ile jednak dodanie w t. 34 obniżającego dis1 na d1 nie budzi wątpliwości, o tyle w przypadku zmiany gis1 na g1 nie można wykluczyć jakiegoś nieporozumienia przy korekcie (związanego np. z podobieństwem t. 34 i 35).
4. Wersja WfD, w którym do wersji Wf2 dopisano ołówkiem kasowniki na początku t. 31:
Wersja ta jest obciążona niepewnością drukowanej wersji Wf2 (g1 w t. 34). Wpis w t. 31 jest zapewne autentyczny, jednak brak podobnej zmiany w pozostałych egzemplarzach lekcyjnych (WfS, WfJ, [WnS]), nie pozwala uznać go za obowiązujący.
W e r s j e n i e a u t e n t y c z n e
Autorem tej wersji jest z pewnością adiustator Wn1, poprawiający niekompletny tekst podkładu (Wf1). Kierując się konwencjonalnym poczuciem harmonicznym, najprawdopodobniej uznał przed pierwszą tercją t. 34 za postawiony omyłkowo o takt za wcześnie i usunął go.
6. Wersja najczęściej spotykana w późniejszych wydaniach zbiorowych Etiud:
Jest to dokonana w latach siedemdziesiątych XIX w., najwcześniej w wydaniach redagowanych przez Klindwortha i Mikulego, kompilacja wersji 4. i 5.
Należy podkreślić, że występującej w wersjach 5. i 6. w t. 34 tonacji H-dur nie ma w żadnym ze źródeł, które Chopin miał w rękach — AI, A, Wf1, Wf2, WfD, WfS, WfJ, [WnS].
Za tekst główny przyjmujemy najpewniejszą źródłowo wersję 2. Jest ona także najbogatsza muzycznie:
- układ współbrzmień każdego z tych czterech taktów jest nieco inny;
-
w obu omawianych parach taktów różnice harmoniczne współgrają z kontrastami dynamicznymi
–
; - wymienione pary taktów różnią się trybem (dur-moll), co odpowiada wzmożeniu napięcia związanemu ze wznoszeniem się progresji.
Identyczny schemat harmoniczny występuje na początku Allegro de Concert op. 46:
Dopuszczone przez Chopina na lekcjach wersje 3. i 4. można uważać za warianty.
* List Mikulego, do zaprzyjaźnionego z Chopinem Ferdynanda Hillera z prośbą o rozstrzygnięcie wątpliwości dotyczących autentycznego tekstu dziewięciu miejsc w różnych utworach Chopina, m. in. t. 30-31 i 34-35 omawianej Etiudy (Bibliothek des Landes Konservatoriums, Graz).
** Mikuli pisze, że „pani Friderike Streicher posiada egzemplarz, w którym Chopin własnoręcznie zaznaczył ołówkiem przed d [w t. 34], nie usuwając przed gis!”
kategoria redakcyjna: Interpretacje merytoryczne; Różnice w źródłach; Poprawki i zmiany
zagadnienia: Naniesienia w egzemplarzach lekcyjnych, Dopiski WfD
notacja: Wysokość
Powrót do adnotacji