A ma przed 11. szesnastką ostrzegawczy 
, jednak w Wf wydrukowano zarówno , jak i 
. Nie jest przy tym jasne, który z tych znaków wydrukowano jako pierwszy, a który ma obowiązywać. Są więc dwie możliwości:
-
Kasownik został zastąpiony przez bemol. Oznaczałoby to, że Chopin chciał tu zmienić d na des. Ten scenariusz dobrze wkomponowuje się w przyjęty schemat powiązań między źródłami – zaczerpnięty z rękopisu zostaje w ostatniej korekcie zmieniony na . Zmiany nie uwzględniono w Wn, opartym wszak na egzemplarzu Wf niezawierającym ostatnich poprawek, uwzględniono zaś w Wa, mającym za podkład gotowe Wf.
-
Bemol został zastąpiony przez kasownik. Ta możliwość wymaga przyjęcia, że najpierw sztycharz Wf popełnił błąd, stawiając zamiast , co Chopin następnie skorygował, a sztycharz Wa źle odczytał rezultat tej korekty. Kumulacja dwóch błędów w tym przypadku nie jest wcale nieprawdopodobna – opisana dwuznaczność Wf mogła z łatwością zmylić sztycharza Wa, zaś pomyłkę sztycharza Wf mogła sprowokować obecność w tym i poprzednim takcie kilkunastu bemoli oraz duże podobieństwo do bemola górnej części w A. Dodatkowym argumentem jest fakt, że kasownik może niemal całkowicie "przykryć" bemol, natomiast bemol nie jest w stanie zakryć dolnego fragmentu kasownika. Wiedząc to, sztycharz przypuszczalnie nie zdecydowałby się na uproszczoną korektę (bez usuwania pierwotnego znaku), mając wstawić bemol zamiast kasownika (por. Etiudę F nr 8, t. 79).
Zdaniem redakcji druga z przedstawionych możliwości jest bardziej prawdopodobna. Za przyjęciem do tekstu głównego wersji z d przemawia też jej niepodważalna autentyczność i analogia z t. 66.
Porównaj to miejsce w źródłach »
kategoria redakcyjna: Niejasności graficzne; Różnice w źródłach
zagadnienia: Błędy Wf, Błędy Wa, Znaki ostrzegawcze, Autentyczne korekty Wf
notacja: Wysokość
