op. 25 nr 6, Etiuda gis-moll

  t. 7-8

		Bez znaków w KF (→Wn1), Wf i Wa !!!   miniat: 1. grupa t. 7 i 1. grupa t. 8, tylko górna 5-linia, bez palców, łuku i wideł.        Tu pusta klisza
		Kasowniki w Wn2 (→Wn3) !!!    jak TGTU, tylko bez nawiasów
		Kasowniki sugerowane przez redakcję

Brzmienie najwyższych nut w tych taktach sta­nowi jeden z najtrudniejszych problemów reda­k­cyjnych w dziełach Chopina. Jeśli nie liczyć niemogących pochodzić od Chopna kasowników dodanych w Wn2 (→Wn3), w źródłach brak znaków chromatycznych przed 2. szesnastką. Oznacza to, iż górny dźwięk tej tercji – i wszy­s­tkich dalszych na tej wysokości – należałoby odczytywać jako ais². Następujące argumenty przemawiają jednak za omyłkowym pomi­nię­ciem kasowników przez Chopina:

• zapisując tonację gis-moll, Chopin nie był całkiem pewien, czy  podwyższający a na ais ma być w oznaczeniu przykluczowym, czy też każdorazowo przy nucie; podobnie, nie był pewien, czy dla dźwięku a potrzebny jest kasownik. Niepewność tę widać najwy­raźniej w Mazurku gis op. 33 nr 1, zapisa­nym z czterema tylko krzyżykami przyklu­czo­wymi, ale można ją dostrzec także w no­tacji tej Etiudy, w której przed dźwięka­mi ais 8 razy (w KF, zapewne najbliższej nota­cji [A]) postawiony jest zupełnie zbędny  (np. na początku t. 14 lub w t. 4, 36 i 43), a 7 razy brak potrzebnego  obniżającego ais na a (np. w t. 42 i 51);
• wyraźnie czterotaktowa budowa początku Etiudy (t. 3-6 i 7-10) czyni znacznie praw­dopodobniejszym użycie w całym drugim czterotakcie jednego zestawu dźwięków zamiennych dla subdominantowego akordu cis-moll, z ais lub a; niebudzące wątpliwości a¹ w l.r. w t. 9 wskazuje wyraźnie na a;
• przyjęcie ais² spowodowałoby bardzo słyszalną zmianę struktury interwałowej motywów pr.r. w stosunku do t. 3-4, nieuzasadnioną na początku etiudy.

Większość redaktorów późniejszych wydań zbiorowych dzieł Chopina dodaje tu kasowniki, część jednak pozostawia wersję źródłową. Jednym z nielicznych, którzy uzasadniają wersję z ais² od strony stylistycznej jest Paul Badura-Skoda. Swoją argumentację zawarł w artykule Um den Chopinschen Urtext z roku 1960¹, mówił o tym także w swoim wystąpieniu na Międzynarodowej Konferencji Chopinowskiej "Dzieło Chopina jako źródło inspiracji wykonawczych", Warszawa 1999². Istotą argumentu jest stwierdzenie, że t. 1-12 Etiudy tworzą kadencję w gis-moll, w której t. 7-8 oparte są na subdominancie tej tonacji. Jako dowód na brak modulacji do cis-moll wskazane jest pozostawienie Gis jako podstawy basowej. Stwierdzony brak modulacji wyklucza zaś zdaniem autora użycie dźwięku a², jako nienależącego do tonacji zasadniczej. Ostatnie ogniwo tego rozumowania od razu budzi sprzeciw – tryb minorowy z natury rzeczy charakteryzuje się większym schromatyzowaniem niż majorowy, co wiąże się z obocznościami w brzmieniu VI, VII i właśnie II stopnia. Obniżony II stopień spotykany jest tak często, m.in. dla uniknięcia trójdźwięku zmniejszonego (tzw. akord neapolitański), że w praktyce traktuje się go jak dźwięk gamowłaściwy. Co więcej, właśnie w tej Etiudzie, napotykamy w t. 9 niekwestionowane użycie a¹. Gdyby argument Badury-Skody był trafny, pojawienie się tego a¹ sygnalizowałoby modulację, a przecież t. 9-10 nie przynoszą żadnej uchwytnej zmiany funkcji harmonicznej, nie mówiąc o tonacji. Podobnych przykładów można zresztą znaleźć więcej – w Scherzu h-moll op. 20 t. 9-16, 17-24 oparte są odpowiednio na tonice i subdominancie w h-moll, prowadząc do akordu dominanty w t. 25. Tak jak w Etiudzie, we frazie subdominantowej w basie zachowany jest I stopień skali, H₁. Gdyby Chopin stosował się do argumentacji Badury-Skody, napisałby albo cis¹ w t. 18 i 20, albo cis³ w t. 22. [schematy harm. Badury i moje?].  

¹ "Neue Zeitschrift für Musik", Moguncja 1960, zeszyt 3, s. 82-88.
² Tekst Chopina – wieczne pytanie, s. 123..

Porównaj to miejsce w źródłach »

kategoria redakcyjna: Interpretacje merytoryczne; Różnice w źródłach; Adiustacje redakcyjne

zagadnienia: Błędy Wf, Błędy Wa, Błędy Wn, Adiustacje Wn, Ostatni znak przykluczowy, Błędy KF

notacja: Wysokość

Przejdź do tekstu nutowego