Bez znaków w KF (→Wn1), Wf i Wa !!! miniat: 1. grupa t. 7 i 1. grupa t. 8, tylko górna 5-linia, bez palców, łuku i wideł. Tu pusta klisza |
||
!!! jak TGTU, tylko bez nawiasów |
||
Kasowniki sugerowane przez redakcję |
Brzmienie najwyższych nut w tych taktach stanowi jeden z najtrudniejszych problemów redakcyjnych w dziełach Chopina. Jeśli nie liczyć niemogących pochodzić od Chopna kasowników dodanych w Wn2 (→Wn3), w źródłach brak znaków chromatycznych przed 2. szesnastką. Oznacza to, iż górny dźwięk tej tercji – i wszystkich dalszych na tej wysokości – należałoby odczytywać jako ais2. Następujące argumenty przemawiają jednak za omyłkowym pominięciem kasowników przez Chopina:
- zapisując tonację gis-moll, Chopin nie był całkiem pewien, czy podwyższający a na ais ma być w oznaczeniu przykluczowym, czy też każdorazowo przy nucie; podobnie, nie był pewien, czy dla dźwięku a potrzebny jest kasownik. Niepewność tę widać najwyraźniej w Mazurku gis op. 33 nr 1, zapisanym z czterema tylko krzyżykami przykluczowymi, ale można ją dostrzec także w notacji tej Etiudy, w której przed dźwiękami ais 8 razy (w KF, zapewne najbliższej notacji [A]) postawiony jest zupełnie zbędny (np. na początku t. 14 lub w t. 4, 36 i 43), a 7 razy brak potrzebnego obniżającego ais na a (np. w t. 42 i 51);
- wyraźnie czterotaktowa budowa początku Etiudy (t. 3-6 i 7-10) czyni znacznie prawdopodobniejszym użycie w całym drugim czterotakcie jednego zestawu dźwięków zamiennych dla subdominantowego akordu cis-moll, z ais lub a; niebudzące wątpliwości a1 w l.r. w t. 9 wskazuje wyraźnie na a;
- przyjęcie ais2 spowodowałoby bardzo słyszalną zmianę struktury interwałowej motywów pr.r. w stosunku do t. 3-4, nieuzasadnioną na początku etiudy.
Większość redaktorów późniejszych wydań zbiorowych dzieł Chopina dodaje tu kasowniki, część jednak pozostawia wersję źródłową. Jednym z nielicznych, którzy uzasadniają wersję z ais2 od strony stylistycznej jest Paul Badura-Skoda. Swoją argumentację zawarł w artykule Um den Chopinschen Urtext z roku 19601, mówił o tym także w swoim wystąpieniu na Międzynarodowej Konferencji Chopinowskiej "Dzieło Chopina jako źródło inspiracji wykonawczych", Warszawa 19992. Istotą argumentu jest stwierdzenie, że t. 1-12 Etiudy tworzą kadencję w gis-moll, w której t. 7-8 oparte są na subdominancie tej tonacji. Jako dowód na brak modulacji do cis-moll wskazane jest pozostawienie Gis jako podstawy basowej. Stwierdzony brak modulacji wyklucza zaś zdaniem autora użycie dźwięku a2, jako nienależącego do tonacji zasadniczej. Ostatnie ogniwo tego rozumowania od razu budzi sprzeciw – tryb minorowy z natury rzeczy charakteryzuje się większym schromatyzowaniem niż majorowy, co wiąże się z obocznościami w brzmieniu VI, VII i właśnie II stopnia. Obniżony II stopień spotykany jest tak często, m.in. dla uniknięcia trójdźwięku zmniejszonego (tzw. akord neapolitański), że w praktyce traktuje się go jak dźwięk gamowłaściwy. Co więcej, właśnie w tej Etiudzie, napotykamy w t. 9 niekwestionowane użycie a1. Gdyby argument Badury-Skody był trafny, pojawienie się tego a1 sygnalizowałoby modulację, a przecież t. 9-10 nie przynoszą żadnej uchwytnej zmiany funkcji harmonicznej, nie mówiąc o tonacji. Podobnych przykładów można zresztą znaleźć więcej – w Scherzu h-moll op. 20 t. 9-16, 17-24 oparte są odpowiednio na tonice i subdominancie w h-moll, prowadząc do akordu dominanty w t. 25. Tak jak w Etiudzie, we frazie subdominantowej w basie zachowany jest I stopień skali, H1. Gdyby Chopin stosował się do argumentacji Badury-Skody, napisałby albo cis1 w t. 18 i 20, albo cis3 w t. 22. [schematy harm. Badury i moje?].
1 "Neue Zeitschrift für Musik", Moguncja 1960, zeszyt 3, s. 82-88.
2 Tekst Chopina – wieczne pytanie, s. 123..
Porównaj to miejsce w źródłach »
kategoria redakcyjna: Interpretacje merytoryczne; Różnice w źródłach; Adiustacje redakcyjne
zagadnienia: Błędy Wf, Błędy Wa, Błędy Wn, Adiustacje Wn, Ostatni znak przykluczowy, Błędy KF
notacja: Wysokość